BURSA ve SANAYİ
Ekonomik yönüyle Bursa, tarih boyunca Türk sanayisin gelişmesinde ve ivmelenmesinde her zaman önemli bir rol almıştır. Bursa, ihracat yönünde ülke ekonomisine çok büyük bir katkı sağlamaktadır. Altyapısı ve teknolojik birikimiyle Bursa, Türkiye’nin ve bölgenin ticaret ve sanayi açısından önemli bir merkezi konumunda yer almaktadır. Sanayisi için önemli bir avantaj olan konumu Bursa’ya Anadolu yarımadasının batıya çıkış ve batının Anadolu’ya giriş kapısı olma özelliği kazandırmaktadır. 19. yüzyılda kurulan yabancı sermayeli ipek fabrikaları, Bursa sanayisinin temellerini olmuştur. Sonrasında, Bursa sanayisi Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte, 1923’lü yıllardan itibaren hızlı bir gelişim göstermiştir. Kamu yatırımlarıyla kurulan Merinos fabrikası, bu alandaki öncü ve önemli tesislerden biridir. Özel sektör eliyle kurulan farklı sanayi kuruluşları da süreci hızlandırmış ve geliştirmiştir. Bursa’da tekstil, otomotiv, makine-metal imalatı, tarıma dayalı sanayi ve gıda, mobilya gibi sektörler ön plana çıkmakta ve değer üretmektedir. Bursa, gelişmiş imalat sanayii ve ticareti sayesinde küresel bir çekim merkezi konumundadır. Türkiye’nin ekonomik büyümesinde ve başlıca yükselen ekonomilerden biri olmasında önemli bir paya sahiptir.
Bursa, çağlar boyunca önemli bir kent olmayı sürdürmüştür. Doğu Roma ve Osmanlı Dönemlerinden kalma birçok tarihi yapı, Bursa’yı mimari anlamda zenginleştirmektedir. Yeşil bir doğaya, şifalı su kaynaklarına, birçok göl ve şelaleye sahip Bursa, doğal güzellikleriyle de öne çıkmaktadır. Hem yerleşik nüfusa, hem de yerli ve yabancı iş adamlarına ve turistlere çok çeşitli alternatifler sunmaktadır.
TÜİK Bursa Bölge Müdürlüğü’nden yapılan açıklamaya göre, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 2016 yılı sonu itibarı ile Bursa nüfusu 2 milyon 901 bin 396 olmuştur. Bursa’da ikamet eden nüfus 2016 yılında, bir önceki yıla göre 58 bin 849 kişi artış göstermiştir.
Erkek nüfus oranı yüzde 50,1 (1 milyon 454 bin 59 ), kadın nüfus oranını ise yüzde 49,9 (1 milyon 447 bin 337)kişi olarak kayıtlara geçti. Bursa’da yıllık nüfus artış hızının, 2015 yılında binde 19,5 iken, 2016 yılında binde 20,5 olduğu görüldü. Bursa, Türkiye’nin en yüksek nüfuslu 4’üncü kenti olma özelliğini devam ettirdi. Raporda, Bursa’da kilometrekareye düşen kişi sayısı olarak ifade
edilen nüfus yoğunluğu ise 278 kişi olarak belirtildi.
Bursa’da Gemlik, İnegöl, İznik, Karacabey, Mudanya, Orhangazi, Yenişehir, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gürsu, Kestel ilçe nüfusları bir önceki yıla göre artarken, diğer ilçe nüfusları ise azalma gösterdi.
Bursa’nın doğu-batı ekseninde uzanan sıradağları şehre önemli bir coğrafi özellik getirmektedir. Bu dağ sırası arasında en önemlisi ise şüphesiz Uludağ’dır. 2.543 ml’lik yüksekliğiyle Marmara Bölgesi’nin en yüksek dağı olan Uludağ, ülkemizde kış turizminin merkezi konumundadır.
Bursa’nın 2016 Yılı İhracat Performansı
Bursa’dan gerçekleşen ihracat 2016 yılında, bir önceki yıla göre %11,24 artarak 12.959.783.000.-USD olmuştur. 2016 yılı verilerine göre Türkiye’den yapılan ihracatın %10’u Bursa’dan yapılmıştır. Altı önemle çizilmelidir ki, Türkiye’de en çok ihracat gerçekleştiren ilk 5 kent içerisinde sadece Bursa bir önceki yıla göre ihracatını arttırma başarısı gösterebilmiştir. Bu rakam aynı zamanda Bursa’nın son 11 yıldır ulaştığı en yüksek ihracat rakamı olmuştur.
Bursa’dan en çok ihracatı gerçekleştirilen ürünler; otomotiv endüstrisi, tekstil ve hammaddeleri, hazır giyim ve konfeksiyon, makine ve aksamları, çelik, kimyevi maddeler ve mamulleri, demir ve demir dışı metaller, iklimlendirme sanayi, elektrik-elektronik, madencilik ürünleri, su ürünleri ve hayvancılık mamulleri, meyve ve sebze mamulleri, yaş meyve ve sebze, halı, zeytin ve zeytinyağı mamulleridir.
Bursa ekonomisinin en önemli bileşeni şüphesiz otomotiv sektörüdür. Bursa, otomotiv sektöründe 2016’da gerçekleştirdiği 8,4 milyar dolarlık ihracat ile ülke ekonomisindeki yeri ve önemini bir kez daha kanıtlamıştır.
Organize Sanayi Bölgeleri
1960’lı yıllarda, bir müşavirlik firması “Devlet Planlama Teşkilatı” adına, Türkiye’de en uygun sanayi alanını bulmak için geniş çaplı bir araştırma yapmıştır. Araştırmalar Bursa, İstanbul, Adapazarı, Adana, Mersin ve Zonguldak şehirlerinde yoğunlaşmış, sonucunda en optimum şehir olarak Bursa belirlenmiştir. Sunulan raporda Bursa’nın özellikleri ve avantajları belirtilmiştir. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası bu projeye sahip çıkmış ve Türkiye’de ilk sanayi bölgesi olan Bursa Organize Sanayi Bölgesi, 1961 yılında faaliyete geçmiştir. Bu tarihten itibaren ülkemizde organize sanayi bölgeleri kavramı benimsenmiş, hem Bursa’da, hem de Türkiye’nin birçok farklı şehrinde yenileri oluşturulmuştur.
Günümüzde, Bursa’da 18 adet organize sanayi bölgesi aktiftir.
Bursa gerek sanayi ve teknolojinin bir araya gelmesi gerek coğrafi konumu sebebiyle Türkiye ekonomisi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Bursa sanayisi hem üreten hem de ürettiğini ihraç eden konumuyla Türkiye ekonomisinin önemli yapı taşlarından birini oluşturmaktadır.
Türkiye ekonomisi sektör bazında analiz edildiğinde son 5 yılda büyümeye en çok katkının hizmet sektörü tarafından verildiği görülmektedir. 2008 yılındaki krizden bu yana toparlanma sürecine giren ekonomi 2012 yılından itibaren geçmişe kıyasla daha yatay bir büyüme trendi izlemeye başlamıştır.
Tarım sektörü 2014 yılında daralarak ekonomik açıdan kötü bir yıl geçirmiş olup, 2015 yılında %7,6’lık büyüme hızı ile yeniden toparlanma sürecine girmiştir. Sanayi sektörüne bakıldığında ise, 2011’de %10 olan büyüme hızı bir sonraki sene %1,6’ya kadar gerilemiş olup daha sonraki yıllarda da beklentilerin altında seyrederek %3,5 dolaylarında bir performans sergilemiştir.
2015 yılında önceki yıla göre %4 büyüme gerçekleşen GSYH’de yaklaşık %60’lık pay ile hizmet sektörü ilk sıradadır. Sanayi sektörünün payı ise 2014’te artmış olup, sonrasında tekrar 2013 seviyesine gerileyerek beklentilerin altında kalmıştır. 2015 yılında büyümeye pozitif etkisi olan bir diğer sektör de tarım olmuştur.
Bursa’nın sanayici firmalarının toplam sanayi üretimi içerisindeki ciro paylarına bakıldığında Bursa adına öne çıkan 3 sektör görülmektedir. 2014 yılı rakamları baz alınarak yapılan karşılaştırmada Bursa’nın 1000 sanayi firması içerisinde satış rakamları açısından en yüksek payı elde ettiği sektör otomotivdir.
Bursa tekstil alanında Türkiye’de sektörün lokomotifi konumundadır. Türkiye’deki tekstil üretiminin yaklaşık %22’si Bursa’da gerçekleşmektedir. Tekstil, Bursa’nın en önde gelen sektörlerinden biri olarak ülke üretimine ciddi katkılarda bulunmaya devam etmektedir.Otomotiv sektöründeki üretimin de yaklaşık %34’ü Bursa’da gerçekleşmektedir.
Gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe de Bursa toplam üretimden aldığı %8 pay ile geçmiş yıllardaki konumunu korumuş ve dengeli bir çizgide devam etmektedir.
Türkiye’nin son 3 yıldaki ihracatının 150 Milyar USD seviyesinde olduğu görülmektedir. Bursa ise ihracattan yaklaşık %7 pay alarak, yıllık ortalama 10 Milyar USD’lik ihracat gerçekleştirmektedir. Bu durum, Bursa’nın üretim ve yurtdışı pazarına dönük satış konusunda oldukça başarılı bir grafik çizdiğinin önemli göstergelerinden birisidir.
2015 yılında Türkiye’de toplam istihdam 26 milyonun üzerindedir. Bu istihdamın yarısından fazlası hizmet sektöründe gerçekleşirken, toplam istihdamın yaklaşık %28’i sanayide %21’i de tarım sektöründe gerçekleşmiştir. Sanayideki istihdam artışı 2015 yılında genel istihdam artışının gerisinde kalarak sanayi istihdam payının az da olsa düşmesine sebep olmuştur.
Bursa’nın Türkiye istihdamındaki yerine bakılacak olursa son iki yıl içerisinde toplam payı sabit kalmış olup değişiklikler sektörel bazda yaşanmıştır. Tarım ve hizmet sektörlerinde toplam istihdamdan aldığı paylarda artışlar olurken, sanayi sektöründeki istihdamın aldığı payda azalma meydana gelmiştir. Bursa sanayi istihdamı Türkiye sanayi istihdamının 2014 yılında %8’ini 2015 yılında %7,4’sini oluşturmuştur.
Türkiye’nin 2016 yılı Haziran ayı itibariyle nakdi kredileri incelendiğinde, toplam nakdi kredilerin 1.5 Trilyon TL olduğu görülmektedir. Bu kredilerin 49 Milyar TL’si ise Bursa merkezli olup toplam nakdi kredilerin yaklaşık %3’ünü oluşturmaktadır. Bursa, nakdi kredilerin hacmi bakımından Türkiye’nin en büyük 5’inci şehir konumundadır.
Toplam mevduat hacmi ise 2016 yılı Haziran ayı itibariyle 1.3 Trilyon TL’dir. Mevduatlarda Bursa’nın payı 33 Milyar TL olup toplam tutarın yaklaşık %2,5’ine denk gelmektedir. İstanbul, Ankara ve yurtdışı mevduatlarından sonra Bursa en yüksek mevduat tutarına sahip şehirlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ayrıca, toplam krediler içerisinde takipteki krediler oranına bakıldığında Bursa’da bu oran %2,64 iken Türkiye genelinde %3,30 olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplam kredilerin toplam mevduata olan oranında ise Türkiye ortalaması 1,24 iken Bursa’da 1,55 seviyesindedir. Diğer büyük şehirlerden İstanbul ise 1,13 ile kredilerin mevduata olan oranında Türkiye ortalamasının da üzerinde bir performans sergilemektedir.
Türkiye’de yabancı sermayeli firma sayısına bakıldığında toplamda 1.245 firmanın faaliyet gösterdiği görülmektedir. Bu firmaların %10’u Bursa’da faaliyet gösterirken genel dağılım Almanya ve Fransa başta olmak üzere Avrupa ve ABD şeklindedir.
Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde Bursa, Türkiye’nin sanayide öncü şehirlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Otomotiv ve tekstil sektörlerinin başı çektiği Bursa sanayisi üretim ve istihdam açısından üst sıralarda yer almaktadır. Krediler bakımından başarılı bir grafik sergilenirken, kredilerin mevduatlara olan oranı ise tasarruf konusunda Türkiye ortalamasının gerisindedir. Yabancı sermayenin de yoğun rağbet gösterdiği şehirlerden biri Bursa olurken, ekonomik yapısı dikkate alındığında bu oranın daha yukarılarda olması beklenmektedir. Doğru politika ve stratejiler geliştirildiği sürece Bursa ekonomisinin gerek Türkiye gerek Dünya ekonomisinde giderek önemi artan bir konuma geleceğine ise şüphe yoktur.